Plan voor schooleigen leerlijnen oefening 3
Elk team heeft eigen verwachtingen en noden rond wereldoriëntatie. Hoe gaat jullie school soepele leerlijnen maken? Willen jullie sommige zaken strakker maken en dus een schooleigen leerlijn ontwikkelen? Hieronder helpen we jullie een plan op te stellen.
DOEL
- plan opstellen dat past in bredere jaarplan
- veilig gevoel creëren
- teamleden aanspreken op verantwoordelijkheid
Schooleigen leerlijnen: een plan
Vanuit het gesprek uit de vorige oefening(en) heeft de groep zicht gekregen op de noden en verwachtingen voor soepele leerlijnen. In deze laatste oefening van stap 4 helpen we jullie een plan op te stellen.
Opdracht
In de vorige oefeningen stonden analyse en gesprek steeds centraal. Jullie dachten na over de visie van jullie school, jullie kregen zicht op de vaste werking die bijdraagt aan wereldoriëntatie en jullie spraken over ervaringsgericht werken. Verzamel al dit verrichte werk voor je in deze oefening een plan opstelt.
1. Duik in de doelen
Verdeel de groep in zes volgens de zes deeldomeinen. Elk groepje leest aandachtig de ontwikkelingsdoelen en eindtermen voor hun deeldomein (in het cahier W.O. zelf vind je de officiële, uitgebreide formulering, in de W.O.-waaier vind je de verkorte, vlottere formulering). Markeer moeilijke woorden of onduidelijke begrippen. Noteer eventueel in de kantlijn voorwaarden om een bepaald ontwikkelingsdoel of eindterm te bereiken. Zijn er doelen waar jullie zich onveilig bij voelen? Elk groepje neemt er nog eens jullie gedeelde Google Document bij waar je de vaste werking schematisch samenvatte. Komt jullie deeldomein vaak aan bod? Is er een onevenwicht in een bepaalde leefgroep? Neem voor dit onderzoek ruim de tijd!
2. Waarvoor gebruik je een schooleigen leerlijn?
Jullie zijn ondertussen al expert in al die ontwikkelingsdoelen en eindtermen! Het wordt ook steeds duidelijker welke van die minimumdoelen moeilijk of onveilig aanvoelen en waar de blinde vlekken zitten. Voordat jullie beslissen voor welke clusters van eindtermen jullie schooleigen leerlijnen willen maken, geven we jullie nog even mee hoe je zo'n leerlijn in de toekomst zal kunnen gebruiken:
Vaste werking doorheen de klas en school
Doordat je in een schooleigen leerlijn tussenstappen afspreekt, weet elke leefgroep waar de vaste werking van die klas zich op kan focussen. Bijvoorbeeld:
‐RUIMTE: kaart van de school en straat uithangen bij kleuters, kaart van België bij het middelste lager, kaart van Europa en de wereld bij het oudste lager
‐TIJD: afspreken dat elke vraag uit een ronde/kring geduid wordt op een kalender en/of tijdlijn
‐TECHNIEK: bij atelierwerking besteden kleuters extra aandacht aan materiaalkeuze (hout, wol, plastic,…), middelste lager aan de ontwerpfase van hun creatie, oudste lager aan evalueren van het product.
Ervaringsgericht werken vanuit de klasgroep
De tussenstappen die aan enkele leefgroepen toegewezen worden, creëren een alertheid bij de begeleider. Je kan een extra kaartje maken met jullie soepele leerlijnen en dit aan de W.O.-waaier toevoegen. Zo kan de begeleider in één oogopslag zien waar hij of zijn met z’n klasgroep op moet focussen. Op die manier ben je aandachtig voor kansen die zich spontaan aanbieden.
Sturing door de begeleider
Een schooleigen leerlijn kan cruciale tussenstappen of een referentieleeftijd bloot leggen. Zo kan het dat je afspreekt dat de derde leefgroep steeds een – door de begeleider aangebracht – aanbod krijgt over gezondheid en de vierde leefgroep elk jaar een project moet doen dat zich focust op de werking van het menselijk lichaam. De begeleider van de oudste leefgroep kan hier dan op verder bouwen tijdens de reeds lang geplande lessenreeks rond seksualiteit (= GEPLANDE LES).
Jullie kunnen ook afspreken om rond de paasvakantie te checken in welke mate het menselijk lichaam al veel aan bod kwam bij de vierde leefgroep in projecten en onderzoekjes, en of die dan bijdragen aan de specifieke eindtermen daarrond. Zo kan je alsnog m.b.v. de soepele leerlijn extra sturen in het laatste trimester over dit thema (= AD HOC LES).
3. Professionalisering
In de vorige oefening hadden jullie het over de schijnbare paradox tussen ervaringsgericht en doelgericht werken. Eerder namen jullie ook al uitgebreid ervaringsgerichte technieken zoals ronde(vraag), onderzoek/werkstuk en projecten onder de loep. Hieruit kwamen ongetwijfeld werkpunten, inzichten, noden, behoeften,...
Maak samen afspraken om te garanderen dat elke begeleider de ontwikkelingsdoelen en eindtermen in de vingers krijgt.
Maak samen afspraken over hoe elk teamlid z'n voelsprieten blijft aanscherpen.
4. Onze schooleigen leerlijnen!
We zijn er bijna! Met onderstaande oefening formuleren jullie een finaal antwoord op de vraag: voor welke clusters van eindtermen maken we leerlijnen?
Neem er al het verzamelde werk van de vorige stappen en oefeningen bij. Download onderstaand schema en vul het met het (kern)team in.
Het invulschema toont je met enkele voorbeelden waar wereldoriëntatie aan bod komt in jullie school. In jullie gedeelde Google Document (via stap 3 oefening 3) namen jullie één deel van dat invulschema al onder de loep, namelijk de vaste werking. De eindtermen waar in die vaste werking aan gewerkt worden, kan je alvast iets meer naar je achterhoofd verplaatsen. Het betekent natuurlijk niet dat die eindtermen waar in de vaste werking rond gewerkt worden nu volledig afgehandeld zijn. Het kan je wel een bepaalde rust geven om te zien hoe de dagelijkse, vaste werking wereldoriëntatie aanreikt.
In stap 3 oefening 2 maakte de groep de volledige W.O.-waaier-puzzel. De teamleden haalden er die ontwikkelingsdoelen en eindtermen uit waar ze zich onveilig bij voelden en waarvan ze het moeilijk vonden om tussenstappen te bedenken. Neem dat verslag er terug bij. Hebben jullie die puzzel niet gemaakt of is het al lang geleden? Maak hem zeker nog eens opnieuw (a.h.v. deze opdracht). Het geeft jullie namelijk cruciale informatie om te beslissen over de soepele leerlijnen!
Bij het begin van deze oefening, tenslotte, doken jullie nog eens in alle minimumdoelen. Gebruik ook de conclusie van dit onderzoek.
Welk patroon ontvouwt zich? Beslis finaal voor welke clusters van eindtermen jullie een eigen leerlijn willen maken. Beslis dan voor welke cluster dit het meest dringend is en plan de opmaak van die andere leerlijnen wat verder in de tijd.
Voorbeeld
De Buurt in Gent stelde een plan van aanpak op. Hieronder vind je wat bijkomende uitleg en het plan zelf. Je kan het plan ook downloaden in PDF-formaat.
Het team van De Buurt probeerde eerst duidelijkheid te scheppen in de manier waarop hun leerlingen tot leren komen: via de vaste werking en structuur van de school als geheel, via projecten die vaak vanuit de kinderen komen en via mini-lesjes die eerder vanuit de begeleider komen. De vaste werking brachten ze in kaart via de oefening hierboven. Ze beslisten om met een groepje deze oefening nog verder te verfijnen. Wat de projecten betreft, zagen ze drie effecten die het cahier W.O. kon hebben: inspireren, begeleiden en evalueren/registreren. Inspireren: de ontwikkelingsdoelen en eindtermen kunnen zowel begeleiders als leerlingen inspireren om een bepaald project op te starten. Tegelijk kunnen leerlingen ook zien dat het deeldomein natuur bijvoorbeeld al vaak aan bod kwam en dat het deeldomein tijd nog maar weinig belicht werd. Begeleiden: De Buurt wil een indicatorensysteem uitwerken. Ze merken namelijk dat er nood is aan vaste grond, enkel werken met de ontwikkelingsdoelen en eindtermen is niet wenselijk. Toch willen ze ook niet terugkeren naar een klassiek leerplan waar per eindterm een doel per leefgroep wordt geformuleerd. Ze opteren dus voor indicatoren die aantonen welke stappen noodzakelijk zijn om een bepaalde cluster van eindtermen te bereiken. Evalueren en registreren: er liep al een traject rond breed evalueren op De Buurt. Ze koppelen dit aan het cahier W.O. Indien uit de evaluatie en registratie blijkt dat sommige deeldomeinen systematisch te weinig aandacht krijgen, kan een begeleider een mini-lesje geven.